Нетаньяху яна Оқ уйда. У Трамп билан ғазоликларни кўчиришни гаплашди

Кеча, 7 июль куни АҚШ Президенти Дональд Трамп Оқ уйда Исроил Бош вазири Биньямин Нетаньяхуни қабул қилди ва шу пайтда АҚШ Эрон билан музокаралар ўтказишни режалаштираётганини, шунингдек, Ғазо аҳолисини бошқа давлатларга кўчириш бўйича тортишувли ташаббусда илгарилаш бўлаётганини маълум қилди. Бу ҳақда “Reuters” хабар берди.

АҚШ ва Исроил расмийлари иштирокидаги кечки овқатнинг бошида Нетаньяху журналистларга АҚШ ва Исроил бошқа мамлакатлар билан ҳамкорликда фаластинликларга “яхшироқ келажак” яратиш устида ишлаётганини, Ғазо аҳолиси қўшни давлатларга кўчиши мумкинлигини айтди.

“Агар одамлар қолмоқчи бўлса, қолиши мумкин, лекин кетмоқчи бўлса, бунга шароит бўлиши керак. Биз АҚШ билан яқиндан ҳамкорликда, ҳар доим айтиладиган ва эндиликда амалга ошиши мумкин бўлган ғоя – фаластинликларга яхшироқ келажак бериш устида ишлаяпмиз. Менимча, биз бир нечта мамлакатларни топишга яқин турибмиз”, деди Нетаньяху.

Трамп дастлаб фаластинликларни кўчириш масаласида Нетаньяхуга жавоб бермасликка ҳаракат қилган бўлса-да, кейин “ҳамма қўшни мамлакатлар билан жуда яхши ҳамкорлик бор”лигини айтди.

“Ҳар бир мамлакат жуда яхши ҳамкорлик қилмоқда. Шундай экан, қандайдир яхши нарса рўй беради”, деди у.

Жорий йил бошида Трамп Ғазони “Яқин Шарқ Ривьераси”га айлантириш мақсадида фаластинликларни кўчириш таклифини билдирганди. Ғазоликлар бу ғояга қаттиқ қарши чиқиб, ўз уйларини ҳеч қачон тарк этмасликларини айтган эди. Инсон ҳуқуқлари ташкилотлари эса бу режани этник тозалаш деб атаган.

Трамп ва Нетаньяхунинг Вашингтондаги учрашуви бир неча соат давом этди. Шу пайтда Исроил расмийлари АҚШ воситачилигида олиб борилаётган Ғазода ўқ узишни тўхтатиш ва асирларни озод қилиш бўйича ҲАМАС билан билвосита музокараларни давом эттирмоқда. 7 июль кечаси Нетаньяху Блэр уйига қайтди, у ерда бугун, 8 июль куни эрталаб вице-президент Жеймс Дэвид Вэнс билан учрашиши керак.

Трамп уларнинг учрашувидан олдин, бундай келишув ушбу ҳафта давомида амалга ошиши мумкинлигини айтганди. Вашингтонга жўнаб кетишидан аввал Нетаньяху Трамп билан учрашув Қатарда олиб борилаётган музокараларни жадаллаштиришга ёрдам беради, деб ҳисоблашини билдирган.

Бу Трампнинг 2025 йил январда қайта президентликка қайтганидан бери Нетаньяху билан учинчи юзма-юз учрашуви бўлди. У учрашувдан икки ҳафта аввал Исроил ҳаво зарбаларини қўллаб-қувватлаш мақсадида Эроннинг ядровий объектларига зарба беришга буйруқ берганди. Кейинчалик Трамп Исроил-Эрон ўртасидаги 12 кунлик урушни тўхтатиш бўйича келишувни ҳам йўлга қўйди.

“Биз Эрон билан музокараларни режалаштирганмиз, улар гаплашмоқчи. Улар қаттиқ зарба еди”, деди Трамп.

Унинг Яқин Шарқ бўйича элчиси Стив Уиткофф бу музокаралар бир ҳафта ичида бўлиши мумкинлигини айтди. Трамп кейинчалик Эронга қўйилган санкцияларни олиб ташлашни хоҳлашини ҳам билдирди:

“Мен шуни истардимки, вақти келиб бу санкцияларни олиб ташлаш мумкин бўлса”, деди у.

Эрон Президенти Масъуд Пезешкиён 7 июль куни эълон қилинган интервьюда Эрон АҚШ билан музокаралар орқали келишмовчиликларни ҳал қила олади, деган ишончи борлигини айтди.

Трамп ва унинг ёрдамчилари Эроннинг заифлашувидан фойдаланиб, ҲАМАСни қўллаб-қувватлаётган мамлакат сифатида ҳар икки томонни 21 ойдан бери давом этаётган Ғазо урушини тўхтатишга ундашга ҳаракат қилмоқда.

Президент ва Бош вазир расмий музокаралар ўрнига Оқ уйнинг “Кўк хонаси”да ёпиқ кечки овқат ўтказди. У ер Трамп одатда меҳмон Президентлар ва етакчиларни қабул қиладиган Овал кабинет эмас.

Бу пайтда Оқ уй ёнида юзлаб норози намойишчилар тўпланиб, “Исроилга қурол етказишни тўхтатинг”, “Геноцидга йўқ дейлик” деган плакатлар кўтаришди. Улар, шунингдек, Ғазода ҳарбий жиноятларда айбланаётган Нетаньяхуни Халқаро жиноий суд томонидан қўлга олишга чақиришди.

7 июль куни Нетаньяху Стив Уиткофф ва Давлат котиби Марко Рубио билан учрашди. Бугун, 8 июль куни у Конгрессдаги етакчилар билан учрашиш учун Капитолийга боришни режалаштирган.

Учрашув пайтида Нетаньяху Трампга уни Нобель тинчлик мукофотига номзод сифатида кўрсатган номани топширди. Трамп буни мамнуният билан қабул қилди ва унга миннатдорлик билдирди.

Қатардаги музокаралар

Қатар пойтахти Дохада Ғазо бўйича музокаралар олиб бораётган Исроил делегацияси шартнома устида ишлаяпти. АҚШ томонидан илгари сурилган таклиф 60 кунлик ўт очишни тўхтатиш, исроилликларнинг босқичма-босқич Ғазодан чиқиши ва урушни бутунлай тугатиш бўйича музокараларни ўз ичига олади.

ҲАМАС эса анчадан буён қолган асирлар озод этилишидан аввал урушни тўхтатиш кераклигини талаб қилиб келмоқда. Исроил эса барча асирлар озод этилмас экан, урушни тўхтатмаслигини таъкидламоқда.

Оқ уй матбуот котиби Кэролин Ливитт ушбу ҳафта музокараларга қўшилиш учун Стив Уиткофф Қатарга жўнаб кетиши айтди. 

Фаластин манбаларига кўра, Ғазога гуманитар ёрдамнинг эркин ва хавфсиз киритилишига Исроилнинг рози бўлмаслиги ҳали ҳам асосий тўсиқ бўлиб турибди. Исроил эса ёрдамнинг ҲАМАС томонидан йўналтирилишини олдини олишни мақсад қилганини таъкидламоқда.

АҚШ ва Исроилда Ғазо урушига чек қўйиш бўйича бир қатор сиёсий босимлар мавжуд. Нетаньяхунинг айрим қатъий иттифоқчилари урушни тўхтатишга қарши бўлса-да, аҳолининг урушдан чарчагани боис ҳукумат келишувга эришиш эҳтимоли катта.

2025 йил бошидаги ўт очишни тўхтатиш келишуви март ойида бузилганди ва уни тиклаш бўйича уринишлар самара бермади. Ҳозирда Исроил Ғазода босқинни кучайтирган ва озиқ-овқат тарқатишни қаттиқ чеклаган.

Ғазо аҳолиси эса музокаралардан бирор самара чиқишини интиқлик билан кутмоқда. Ғазо шаҳридан кўчирилган Абу Сулаймон Қодум “Reuters” агентлигига шундай деган:

“Илоҳим, музокарачилар ва воситачилар барча кучи билан босим ўтказсин, чунки бу вазият тамоман тоқатсиз бўлиб қолди”.

Исроилнинг ҳужумлари оқибатида Ғазода 57 мингдан ортиқ фаластинлик ҳалок бўлган. БМТ маълумотига кўра, аҳолининг асосий қисми кўчирилган, ярим миллионга яқин одам озиқ-овқат танқислигига дуч келиши мумкин.

Трамп Нетаньяхуни қатъий қўллаб-қувватламоқда, ҳатто ўтган ойда Исроилдаги ички сиёсатга аралашиб, унинг коррупция бўйича суд жараёнидаги айбловларини танқид қилган. Нетаньяху пора олиш, фирибгарлик ва ишончни суиистеъмол қилиш айбловларини рад этган.