Каспий денгизи сатҳи рекорд даражада пасайди

Каспий денгизи сатҳи бутун кузатув даврида минимал даражадан пастга тушди, Болтиқбўйи баландлиги тизимига кўра минус 29 метрдан кам. Денгиз сатҳининг пасайиши Россия ва Қозоғистон қирғоқларини ювиб турадиган энг саёз шимолий қисмда акс этади. Бу ҳақда Каспий балиқчилик илмий-тадқиқот институтининг (“КаспНИРХ”) Волга-Каспий бўлимига таяниб, ТАСС хабар берди.

Қайд этилишича, Каспий денгизи сатҳининг пасайиши 1990 йилларнинг ўрталаридан бошлаб кузатилмоқда, 2020 йилдан бошлаб – сатҳи деярли 0,8 метрга пасайган. Бу пасайиш денгиздаги сувнинг асосий манбаи бўлган Волга дарёсининг йиллик оқимининг пасайиши фонида содир бўлди. Чучук сув оқимининг пасайиши давом этмоқда.

“Ҳозирги вақтда Каспий денгизи сатҳи инструментал кузатувларнинг бутун даври учун минимал даражадан пастга тушди: Болтиқбўйи баландлиги тизимига кўра у минус 29 метрдан кам. Денгиз сатҳининг пасайиши кўпроқ Россия ва Қозоғистон қирғоқларини ювиб турадиган саёз шимолий қисмида сезилади. Айнан шу ерда чекинаётган Каспий денгизи тубининг муҳим қисмларини очиб беради. Ва бу ерда тирик организмлар энг зич жойлашган ҳудудлар жойлашган. Денгиз сувлари майдонининг қисқариши уларга салбий таъсир кўрсатади”, дейилади хабарда.

Мутахассислар Каспий денгизидаги сув сатҳининг пасайиши жараёни дарё сувлари, биринчи навбатда, Каспий денгизига дарё оқимининг 80 фоизини ва сув балансининг умумий кирувчи қисмининг қарийб 64 фоизини ташкил этувчи Волга оқимининг пасайиши билан боғлиқлигини таъкидлади. Сўнгги 4 йил Волга оқимининг кичик ҳажми билан тавсифланади, бу 210 дан 232 куб метргача, бу ўртача узоқ муддатли қийматдан (тахминан 250 куб метр) сезиларли даражада паст.

Шунингдек, атмосферада иссиқхона газларининг кўпайиши туфайли ҳарорат кўтарилаётгани, яъни денгиз ва дарёлар юзасидан сув тезроқ буғланиши таъкидланади.

Бундан ташқари, одамлар суғориш учун сувни фаол истеъмол қилмоқда, Каспийни тўйдирадиган дарёлардан саноат ва уй-жой коммунал хўжалигининг эҳтиёжлари ортиб бормоқда. Айни пайтда Россия Федерацияси Табиий ресурслар вазирлиги Каспий денгизининг саёзлашишига қарши кураш бўйича комплекс дастурни тайёрламоқда ва уни ишлаб чиқишда филиал мутахассислари иштирок этмоқда. Бу прогнозлар сифатини ошириш, салбий оқибатларни минималлаштириш ва иқтисодий фаолиятни Каспий денгизи сатҳининг ўзгаришига мослаштиришга қаратилган чора-тадбирларни ишлаб чиқиш имконини беради.

Маълумот учун, Каспий денгизи Ердаги энг катта ёпиқ сув ҳавзасидир. Каспий денгизига 130 дан ортиқ дарёлар қуйилади, улардан энг йириклари Волга, Урал, Терек, Сулак ва Самурдир. Каспий денгизи соҳилида бешта давлат бор: Россия, Қозоғистон, Туркманистон, Озарбайжон ва Эрон.

Ўтган йили Волганинг йиллик оқими бироз кўпайиб, 232 куб метрга етди, бу Каспий денгизи сатҳининг пасайиш тезлигини секинлаштирди. Олимларнинг фикрига кўра, 1970 йилларнинг охиридан 1990 йилларнинг ўрталарига қадар бўлгани каби, тахминан 270 кубометр йиллик барқарор оқим билан денгиз сатҳининг барқарор кўтарилиши мумкин.