Kaspiy dengizi sathi rekord darajada pasaydi

Kaspiy dengizi sathi butun kuzatuv davrida minimal darajadan pastga tushdi, Boltiqbo‘yi balandligi tizimiga ko‘ra minus 29 metrdan kam. Dengiz sathining pasayishi Rossiya va Qozog‘iston qirg‘oqlarini yuvib turadigan eng sayoz shimoliy qismda aks etadi. Bu haqda Kaspiy baliqchilik ilmiy-tadqiqot institutining (“KaspNIRX”) Volga-Kaspiy bo‘limiga tayanib, TASS xabar berdi.

Qayd etilishicha, Kaspiy dengizi sathining pasayishi 1990 yillarning o‘rtalaridan boshlab kuzatilmoqda, 2020 yildan boshlab – sathi deyarli 0,8 metrga pasaygan. Bu pasayish dengizdagi suvning asosiy manbai bo‘lgan Volga daryosining yillik oqimining pasayishi fonida sodir bo‘ldi. Chuchuk suv oqimining pasayishi davom etmoqda.

“Hozirgi vaqtda Kaspiy dengizi sathi instrumental kuzatuvlarning butun davri uchun minimal darajadan pastga tushdi: Boltiqbo‘yi balandligi tizimiga ko‘ra u minus 29 metrdan kam. Dengiz sathining pasayishi ko‘proq Rossiya va Qozog‘iston qirg‘oqlarini yuvib turadigan sayoz shimoliy qismida seziladi. Aynan shu yerda chekinayotgan Kaspiy dengizi tubining muhim qismlarini ochib beradi. Va bu yerda tirik organizmlar eng zich joylashgan hududlar joylashgan. Dengiz suvlari maydonining qisqarishi ularga salbiy ta’sir ko‘rsatadi”, deyiladi xabarda.

Mutaxassislar Kaspiy dengizidagi suv sathining pasayishi jarayoni daryo suvlari, birinchi navbatda, Kaspiy dengiziga daryo oqimining 80 foizini va suv balansining umumiy kiruvchi qismining qariyb 64 foizini tashkil etuvchi Volga oqimining pasayishi bilan bog‘liqligini ta’kidladi. So‘nggi 4 yil Volga oqimining kichik hajmi bilan tavsiflanadi, bu 210 dan 232 kub metrgacha, bu o‘rtacha uzoq muddatli qiymatdan (taxminan 250 kub metr) sezilarli darajada past.

Shuningdek, atmosferada issiqxona gazlarining ko‘payishi tufayli harorat ko‘tarilayotgani, ya’ni dengiz va daryolar yuzasidan suv tezroq bug‘lanishi ta’kidlanadi.

Bundan tashqari, odamlar sug‘orish uchun suvni faol iste’mol qilmoqda, Kaspiyni to‘ydiradigan daryolardan sanoat va uy-joy kommunal xo‘jaligining ehtiyojlari ortib bormoqda. Ayni paytda Rossiya Federatsiyasi Tabiiy resurslar vazirligi Kaspiy dengizining sayozlashishiga qarshi kurash bo‘yicha kompleks dasturni tayyorlamoqda va uni ishlab chiqishda filial mutaxassislari ishtirok etmoqda. Bu prognozlar sifatini oshirish, salbiy oqibatlarni minimallashtirish va iqtisodiy faoliyatni Kaspiy dengizi sathining o‘zgarishiga moslashtirishga qaratilgan chora-tadbirlarni ishlab chiqish imkonini beradi.

Ma’lumot uchun, Kaspiy dengizi Yerdagi eng katta yopiq suv havzasidir. Kaspiy dengiziga 130 dan ortiq daryolar quyiladi, ulardan eng yiriklari Volga, Ural, Terek, Sulak va Samurdir. Kaspiy dengizi sohilida beshta davlat bor: Rossiya, Qozog‘iston, Turkmaniston, Ozarbayjon va Eron.

O‘tgan yili Volganing yillik oqimi biroz ko‘payib, 232 kub metrga yetdi, bu Kaspiy dengizi sathining pasayish tezligini sekinlashtirdi. Olimlarning fikriga ko‘ra, 1970 yillarning oxiridan 1990 yillarning o‘rtalariga qadar bo‘lgani kabi, taxminan 270 kubometr yillik barqaror oqim bilan dengiz sathining barqaror ko‘tarilishi mumkin.