Алишер Усмоновнинг олтин қазиб олиш лойиҳаси можаро марказига тушди

Халқаро санкциялар остида қолган миллиардер Алишер Усмоновнинг бизнеси можаро марказида қолди. Қисман Усмоновга тегишли бўлган Deep Sea Mining Finance (DSMF) компанияси томонидан ижарага олинган Coco кемаси Папуа-Янги Гвинеянинг эксклюзив иқтисодий зонасида сув остидан ноқонуний руда қазиб олишда гумон қилинмоқда. Бу ҳақда “Scientific American” хабар берди.

2006 йилда Nautilus Minerals иштирокида бошланган, Усмонов инвестиция қилган ва 21 фоиз акцияларини олган Solwara 1 лойиҳаси денгиз тубидан мис ва олтин қазиб олиш бўйича дунёдаги биринчи саноат лойиҳаси сифатида ишлаб чиқилган. Кон 1600 метр чуқурликда, Янги Ирландия ороли соҳилидан тахминан 30 км узоқликда жойлашган. Nautilus Minerals банкрот бўлгандан сўнг, унинг конларга бўлган ҳуқуқлари DSMF’га ўтказилган.

Папуа-Янги Гвинеянинг Минерал ресурслар бошқармаси (MRA) бир пайтлар 200 тонна руда қазиб олишни маъқуллаган, аммо синов тариқасида. Бироқ “Scientific American” хабарига кўра, MV Coco экипажи қазиб олиш самарадорлигини ошириш учун денгиз тубидаги тўртта участканинг ҳар биридан 600 тоннагача рудани (рухсат этилган миқдордан уч баравар кўп) сақлаган.

Маҳаллий ҳуқуқшуносларнинг таъкидлашича, на Nautilus’нинг 25 йиллик экологик рухсатномаси, на Solwara 1’ни ишлаб чиқиш учун MRA лицензияси ошкоралик бўйича конституциявий талабларга қарамай, оммага эълон қилинмаган. MRA раҳбари Герри Гуррининг айтишича, агентлик ходимлари Coco бортида қоидаларда талаб қилинганидек бўлмаган ва у кема Бисмарк денгизида борлигидан бехабар бўлган. DSMF замонавий экологик баҳолаш, хавфларни бошқариш режаси ва фавқулодда вазиятларга жавоб бериш стратегиясининг йўқлигида айбланмоқда. Бу денгиз ресурсларига таянадиган қирғоқ жамоалари учун хавф туғдиради. Компания, шунингдек, турли кон технологиясидан фойдаланишга қарамай, муддати ўтган ҳужжатлардан фойдаланишга уринишда гумон қилинмоқда.

Нашрнинг ёзишича, DSMF юқори даражадаги ноқонуний ишларга алоқадор шахслар билан боғлиқ. Унинг бош директори Кристофер Жординсон аввал ноқонуний савдо учун икки йиллик қамоқ жазосига ҳукм қилинган. Компания асосчиларидан бири Матиас Боллигер Мэн оролида бошқарув лавозимларида ишлаш ҳуқуқидан маҳрум қилинган. Акциядорлар орасида Усмонов ва уммонлик миллиардер, MB Holding эгаси Муҳаммад Аль-Барваний бор. Аль-Барваний ҳам жанжалга аралашган: унинг шўба корхонаси Namibian Marine Phosphate денгиз фосфатининг 85 фоизига эгалик қилади, унга Намибия қирғоқларида тегишли экологик баҳолашсиз кончиликка рухсатнома берилган. 2022 йилда Нидерландия прокуратураси унинг Oceanco кемасозлик заводини Жефф Безос учун яхта қуришда ноқонуний Мьянма тикидан фойдалангани учун жаримага тортган. Аль-Барваний Jammin’ Java акцияларидаги фирибгарликда ҳам иштирок этган. 

Тинч океанининг шимолидаги худди шундай чуқурликда ўтказилган олти соатлик тадқиқотига кўра, кичик денгиз организмлари популяциялари бир йил ичида тикланган, каттароқлариники эса уч йилдан кўпроқ вақт давомида ёмонлашган. Скриппс институтининг биологик океанография профессори Лиза Левин DSMF’нинг “биологик хилма-хиллик қазиб олиш тугаганидан кейин уч йил ўтиб тикланади” деган даъвосига шубҳа билан қарамоқда.

“Агар пастки кимё, морфология ва ҳарорат асл шароит билан бир хил бўлмаса, бу мумкин эмас. Океан тубидан ресурслар қазиб олмоқчи бўлганлар ноёб экотизимларни қурбон қилишга тайёр бўлишлари керак”, дейди Лиза Левин.