Мен ҳаммасини борича, рўй-рост айтишга қарор қилдим – Тўқаев

Қозоғистон ҳукумати январь воқеалари пайтида содир этилган жиноятларни оқлаш ва уларни халқ қўзғолони сифатида кўрсатишга уринишларни қайд этмоқда. Бу ҳақда кеча, 16 ноябрь куни мамлакат Президенти Қосим-Жомарт Тўқаев Олмаотада жамоатчилик билан учрашувда айтиб ўтди. 

“Афсуски, ҳозир жиноий хатти-ҳаракатларни оқлаш ва уларни халқ қўзғолони сифатида кўрсатишга уринишларга гувоҳ бўламиз. Яна такрор айтмоқчиман: аҳолининг тинч митинглари билан бандитлар томонидан содир этилган қонли жиноятларни аниқ фарқлашимиз керак. Қатъий ва жасоратли ҳаракатлар туфайли биз қонун ва тартибни жуда тез тиклашга муваффақ бўлдик”, деган Тўқаев.

Президентнинг сўзларига кўра, январь воқеалари олдидан мамлакатдаги вазиятни атайлаб “силкитган”лар бўлган. 

“Улар турли йўллар билан норозилик кайфиятини кучайтирдилар ва жамиятимизда бўлиниш мақсадини кўзладилар. Шу боис, уларнинг кўпчилиги январь фожиасига ҳам билвосита айбдор. Сайлов олдидан бундай гапларни айтиш одат эмаслигини жуда яхши биламан. Мен буни борича қарор қилдим, муҳими, бу ҳақиқат. Халқимиз азалдан буғдойни сомондан ажрата олган. Шундай экан, Қозоғистонда бундай одамларнинг сиёсий келажаги йўқ ва бўлмайди, деб ишонаман. Аммо улар мамлакатимиздаги вазиятни издан чиқаришга уринаётган турли бузғунчи кучлар қўлида қуролга айланиши мумкинлигини ҳам инкор этиб бўлмайди”, дейди Президент.

У январь ойи бошида фитначилар ва радикаллар давлат асосига ҳужум қилганини эслади. 

“Мамлакатимиздаги барқарорликни бузиш учун тинч митинглардан фойдаланишди. Бу ерда тинч намойишлар сабабларини ва давлат тўнтаришини амалга оширишга уринган фитначиларнинг мақсадларини аниқ ажратиб кўрсатиш керак. Адолат ғоясининг қадрсизланиши, давлат ва жамиятнинг ўзаро бегоналашуви январь фожиасига олиб келди. Тинч намойишларда ўнлаб йиллар давомида тизимли ижтимоий-иқтисодий муаммолардан азият чеккан одамлар иштирок этди. Бу тушунарли. Бироқ, жиноий элементларнинг бошқа мақсадлари бор эди. Улар олдиндан тайёрланган провокатор ва бандитлардан фойдаланиб, фуқароларнинг норозилигини тартибсизликларга айлантирди”, дейди президент сайлови арафасида турган Тўқаев.

Давлат раҳбари, шунингдек, намойишлар оқибатида Олмаотада тартибсизликлар авж олгани, вазият амалда назоратдан чиқиб кетганига эътибор қаратди. 

“Маъмурий бинолар эгаллаб олинган. Кўчага чиқиб, улар йўлидаги ҳамма нарсани йўқ қилди ва талон-торож қилди. Бир сўз билан айтганда, улар хоҳлаган нарсани қилишди. Аммо, оғир вазиятга қарамай, фуқароларимиз Олмаотанинг бузилмас руҳини сақлаб қолишга муваффақ бўлди. Аҳоли бирлашди ва бирга ўз севимли шаҳри ҳимоясига келди. Албатта, бандитлар буни кутмаган эди”, дейди Қозоғистон раҳбари.

Қозоғистондаги намойиш

Қозоғистонда 2022 йилнинг биринчи кунларида оммавий норозилик намойишлари бошланди — мамлакат ғарбидаги Жанаозен ва Ақтау шаҳарлари аҳолиси суюлтирилган газ нархининг икки баробар ошишига қарши чиқди. Кейинчалик норозилик намойишлари бошқа шаҳарларга, жумладан, эски пойтахт ва Республиканинг энг йирик шаҳри Олма-отага ҳам тарқалди: у ерда талончилик бошланди, намойишчилар давлат муассасаларига ҳужум қилишди, қурол-яроғларни олиб кетишди. Бунга жавобан расмийлар 19 январга қадар бутун мамлакат бўйлаб фавқулодда ҳолат эълон қилди ва аксилтеррор операциясини бошлади. БМТ маълумотларига кўра, Қозоғистондаги намойишлар чоғида 1000 га яқин одам жароҳатланган. Мамлакат Бош прокуратураси маълумотларига кўра, тартибсизликлар натижасида 4578 киши жароҳатланган, 225 киши ҳалок бўлган, улардан 19 нафари хавфсизлик хизмати ходимлари.  

5 январь куни эрталаб Қозоғистон Президенти Қосим-Жомарт Тўқаев ҳукуматни истеъфога чиқарди ва Хавфсизлик кенгашига ўзини раҳбар этиб тайинлади. Ўз раҳбарлигидаги Хавфсизлик кенгашининг биринчи йиғилишида Тўқаев Қозоғистондаги вазиятни давлат яхлитлигига путур етказувчи деб баҳолади ва “террорчилик таҳдидини енгишда” КХШТдан ёрдам сўраганини айтди. КХШТ Коллектив хавфсизлик кенгаши мамлакатдаги вазиятни нормаллаштириш учун Қозоғистонга коллектив тинчликпарвар кучларни юборишга қарор қилди.

7 январь куни Тўқаев террорчилар, жумладан, хориждан келганлар ҳам қаршилик кўрсатишда давом этаётганини айтиб, қуролини ташламаганларни йўқ қилишга ваъда берди. Бундан ташқари, Президент фуқароларнинг тинч шаклда билдирилган барча талаблари тингланганини таъкидлади. 

13 январь куни КХШТ миссияси муваффақиятли якунлангани эълон қилинди. 19 январь куни Қозоғистон Мудофаа вазирлиги Республикада хорижлик ҳарбий хизматчилар қолмаганини очиқлади.