Ҳам КГБ, ҳам Британия разведкасига ишлаган жосус Олег Гордиевский вафот этди

Ҳам СССР Давлат хавфсизлик қўмитаси (КГБ), ҳам Британия разведкасига ишлаган машҳур қочқин Олег Гордиевский Буюк Британиядаги уйида 87 ёшида вафот этди. Бу ҳақда BBC хабар берди.

У XX асрнинг энг машҳур жосусларидан бири сифатида танилган. Гордиевский 1970-80-йилларда 15 йил давомида КГБнинг Биринчи бош бошқармасида Буюк Британия ва Скандинавия бўйича масъул бўлган.
 
Буюк Британияга резидент сифатида борганидан сўнг, у тез орада Британия контрразведкаси MI-6 билан OVATION тахаллуси остида ҳамкорликни бошлаган, кейинчалик эса MI-5 разведка хизмати билан ҳам ишлаган.

Бу ҳамкорлик 11 йил давом этган, бироқ Москва раҳбарияти ундан шубҳалана бошлаганидан сўнг, у 1985 йилда Россияга чақириб олинган ва Москвада сўроқ қилинган.

Аммо ўша йилнинг ёзида британияликлар яширин операция ўтказиб, элчихона машинасининг юкхонасида Гордиевскийни яна Британияга олиб чиққан. У ерда эса Гордиевский Ғарб махсус хизматларига маслаҳат беришда давом этган.

СССРда полковник Гордиевский сиртдан ўлим жазосига ҳукм қилинган, ҳозирги Россияда эса британияликларга катта ҳажмдаги махфий маълумотларни бергани учун хоин деб эълон қилинган. Собиқ ҳамкасблари уни “жирканч шахс” ва “истеъдодли пасткаш” деб атаган.

Ғарбда эса унга бутунлай бошқача баҳо берилган. У совуқ уруш йўналишини ўзгартиришга ёрдам берган шахс сифатида кўрилади. Унинг маълумотлари Ғарб тузилмаларига СССР раҳбариятининг асл фикрларини тушунишга ва совет режими билан қандай мулоқот қилиш яхшилигини англашга ёрдам берган.

2007 йилда Буюк Британия миллий хавфсизлигини таъминлашдаги хизматлари учун Олег Гордиевский Буюк Британиянинг энг юқори мукофотларидан бири – авлиё Михаил ва авлиё Георгий ордени билан тақдирланган.

Гордиевскийнинг сўзларига кўра, уни қочқин бўлишга ундаган асосий сабаб – 1968 йилдаги Чехословакия воқеалари бўлган.

“Бу, албатта, Совет Иттифоқи ва бошқа коммунистик мамлакатларнинг Чехословакияга бостириб кириши эди. Бу шунчалик ғазаблантирувчи ҳолат эдики, мен ўзим учун қарор қилдим – бу режим жиноятчи. Мен у билан ишлашни бас қиламан”, деб эслаган у 2008 йилда.

BBC хавфсизлик бўйича мухбири Фрэнк Гарднернинг таъкидлашича, Олег Гордиевский Учинчи жаҳон урушининг олдини олган бўлиши мумкин – бу муболаға эмас.

1983 йилда, совуқ урушнинг чўққисида, Гордиевский Лондонда бўлиб турган пайтда Британия махсус хизматларини шундан огоҳлантирган: Москва раҳбарияти Ғарб томонидан кутилмаганда ҳужум бўлишидан шунчалик қўрқмоқдаки, улардан олдин зарба беришга тайёргарлик кўрмоқда.

Бу маълумотни инобатга олган НАТО кучлари Ғарбий Европада ўтказилиши керак бўлган кенг кўламли Able Archer (“Тажрибали камончи”) ҳарбий машғулотларини тўхтатган ва катта инқирознинг олди олинган.

1985 йилдан буён Гордиевский Саррей графлигида яшаган, унинг аниқ манзили махфий сақланган, ўзи эса кўпинча гримдан фойдаланиб юрган – хусусан, BBC рус хизматига интервью беришга борганида.

Бироқ у КГБнинг собиқ ходими Александр Литвиненконинг ўлдирилишидан кейин яна жонига хавф солинишидан хавотир ола бошлаган.

“Мен ҳис қиламанки, улар қачондир менга зарар етказиш йўлини топишади. Ҳозир ҳаёт унчалик хавфсиз эмас. Агар улар мени ўлдирмоқчи бўлишса, бу айнан шу ерда, Британияда содир бўлади”, деган у.

Олег Гордиевский ўлдирилмаган. Унинг ўлим сабаблари бўйича олиб борилаётган суриштирувга терроризмга қарши кураш бўлими ходимлари жалб этилган бўлса ҳам, унинг зўравонлик қурбони бўлганига асос йўқ.

Аммо Гордиевский жуда яхши тушунарди – бугунги Россия ўз сирларини фош қилганларни кечирмайди.