Ўзбекистонда жинсни ўзгартиришга рухсат берилдими?

Аввалроқ, эндиликда Вазирлар Маҳкамасининг тегишли қарори билан жинсини ўзгартирган фуқаролар исм-фамилиясини ҳам ўзгартириши мумкинлиги хабар қилинганди. Шунингдек, ижтимоий тармоқларда “жинсини ўзгартиришга рухсат берилди...”, “энди ким жинсини ўзгартирса, у фамилия, исм ва ота исмини ҳам ўзгартириши мумкин...” мазмунидаги хабарлар тарқалди. Адлия вазирлиги мазкур хабарлар ва қарор юзасидан тушунтириш берди.

Қайд этилишича, қонунчиликка мувофиқ боланинг туғилишини қайд этиш вақтида унинг жинсига оид маълумотлар тиббиёт муассасаси томонидан бериладиган тиббий гувоҳнома асосида ёзилади. Бироқ ҳар йили ўртача 5-6 нафар бола жинси ноаниқ ҳолатда туғилиши учраб туради, бунда дастлабки текширувлар боланинг жинсини “ўғил” ёки “қиз” деб кўрсатса-да, кейинчалик бола 5-10 ёш, айрим ҳолатларда эса 10-16 ёшдан ошганда боланинг жинси “ўғил” эмас “қиз” экани ёки аксинча “қиз” эмас “ўғил” экани аниқланмоқда.

Шу каби ҳолатларда тиббиёт муассасасининг хулосаси билан жинсга оид маълумотларга тузатиш киритилади.

Маълумот учун, бу каби ҳолатларда жинсини тузатиш мумкинлиги Оила кодексининг 229-моддасида белгиланган бўлиб, мазкур ҳуқуқий нормалар янги жорий этилмаган, аксинча 1998 йил 1 сентябрдан буён амалда ҳисобланади.

Бу борада қонунчилик ҳужжатларида айрим ҳуқуқий бўшлиқлар мавжуд бўлган. Мисол тариқасида, 2008 йилда туғилган боланинг жинсини аниқлаш имкони бўлмасдан “ўғил” деб ёзилган ва ўғил боланинг исми қўйилган. Кейинчалик бола 16 ёшга тўлгач тиббий текширувларда унинг жинси қиз экани аниқланиб, тиббиёт муассасасининг хулосасига асосан жинсига оид маълумотларга тузатиш киритилган. Бироқ ушбу хулоса асосида унинг фамилия, исм ва ота исмини қиз болаларга мос равишда ўзгартириш имкони бўлмаган.

Мазкур ҳуқуқий бўшлиқларни бартараф этиш мақсадида Вазирлар Маҳкамасининг жорий йил 12 июндаги 362-сон қарори қабул қилиниб, тиббиёт муассасасининг хулосасига асосан жинсига оид маълумотлар тузатилганда боланинг фамилия, исм ва ота исмини жинсига мос равишда ўзгартириши белгиланган.

“Оммавий ахборот воситаларидан бундай ҳолатларнинг нотўғри талқин қилинмаслигини сўраб қоламиз”, дейилади хабарда.

Маълумот учун, қоидаларнинг янги таҳририга кўра, ФИО қуйидаги ҳолларда ўзгартирилиши мумкин:

• Ўзбекистон Республикаси “Давлат тили тўғрисида”ги қонуннинг 15-моддасига мувофиқ;
• Суд қарорига асосан;
• Агар исм ёки фамилия нохуш ёки ёқимсиз эшитилса;
• Агар исм ёки фамилия миллийликка мос келмаса;
• Истак бўйича – турмуш қуришдан олдинги фамилияга қайтиш (турмуш даврида ёки ажрашгач);
• Оила аъзолари умумий фамилия олишни истаса (агар никоҳ тузилганида бир фамилия олинмаган бўлса);
• Фарзандларнинг отаси, онаси, онанинг турмушдан олдинги фамиляси ёки ўгай ота/васий фамилиясини олишини исташ ҳолатида;
• 16 ёшга тўлган шахс учун оталикни белгилашда;
• Жинс ўзгартирилганда.