Talash bo‘layotgan uran. “Rosatom” Qozog‘istonda uran qazib olishga pul tikmoqchi

“Rosatom” Qozog‘istonda uran qazib olishga sarmoya kiritmoqchi. Bu haqda davlat korporatsiyasi bosh direktori Aleksey Lixachev “Izvestiya”ga bergan intervyusida ma’lum qildi. 

“Qozog‘iston uran qazib olish bo‘yicha birinchi o‘rinda – biz uchinchi davlatlar manfaatlarini hisobga olgan holda hamkorlikni rivojlantiramiz. Alyanslar tuzib, Qozog‘istondagi ishlab chiqarishga sarmoya kiritish kerak”, deydi Rossiya atom sanoati rahbari.

Davlat korporatsiyasi bosh direktorining so‘zlariga ko‘ra, referendum vaqtida Qozog‘iston xalqi atom energetikasiga “ha” desa, “Rosatom” respublikada atom elektr stansiyasini qurish loyihasini tezda amalga oshirishi mumkin bo‘ladi.

“Biz Rossiya Federatsiyasi va Belarusda "qo‘llaringiz bilan tegishingiz” mumkin bo‘lgan mos yozuvlar yechimini taklif qilamiz”, deydi Lixachev.

Uning ta’kidlashicha, qozog‘istonlik hamkorlar davlat korporatsiyasi ob’ektlari, jumladan Turkiyadagi “Aqquyu” stansiyasi, shuningdek, Belarus atom elektr stansiyasini borib ko‘rib, “Rosatom”ning atom elektr stansiyalarini qurish tajribasini sinchkovlik bilan o‘rganish imkoniga ega bo‘lgan.

“Rosatom” va “Kazatomprom” (Qozog‘iston milliy yadro kompaniyasi – dunyodagi eng yirik tabiiy uran ishlab chiqaruvchisi, dunyodagi eng yirik resurs bazalaridan biriga ustuvor kirish huquqiga ega) uran qazib olish va boyitish bo‘yicha bir nechta qo‘shma korxonalarni, shu jumladan Angarskda (Irkutsk viloyati) xalqaro markazni, “Akbastau”, “Budenovskoye”, “Karatau”, “Zarechnoye”, "Janubiy kon-kimyo kompaniyasi"ni (Turkiston viloyati, Qozog‘iston) yaratdi.

2020 yilgacha mamlakatlar Ural elektrokimyo zavodi (“Rosatom” yoqilg‘i kompaniyasi TVEL tarkibiga kiruvchi; Novouralsk, Sverdlovsk viloyati) negizida uranni boyitish markaziga ham birgalikda egalik qilgan.

2020 yil mart oyida TVEL Qozog‘iston tomonidan markazning 49 foiz ulushini sotib oldi. Zarur bo‘lganda Ural zavodi xizmatlaridan foydalanish imkoniyatiga ega bo‘lish uchun “Kazatomprom” qo‘shma korxonadagi bitta ulushni saqlab qoldi.

Eslatib o‘tamiz, Fransiya Prezidenti Emmanuel Makron yaqinda Qozog‘istonga tashrifi chog‘ida mamlakat Fransiya bilan uran eksporti sohasida hamkorlik qilish salohiyatiga egaligini aytib ketgandi. Shundan so‘ng, Makron O‘zbekistonga yo‘l oldi. O‘zbekistondagi ikki davlat rahbarlari uchrashuvlarida e’lon qilingan xabarlarda Fransiyaning O‘zbekistondan uran olishi bo‘yicha aniq mesejlar berilmadi. Ammo O‘zbekiston Prezidenti Matbuot xizmati tomonidan tarqatilgan bir xabar e’tiborni tortadi. Unda "Orano" kompaniyasi bilan sheriklikni kengaytirish rejalari borligi ta’kidlangan. 

"Orano" esa uran va yadro yoqilg‘isini ishlab chiqarish bo‘yicha dunyoning yirik kompaniyasi, aktivlari qiymati 29 milliard yevrodan ortiqni tashkil etadi.

“Uchrashuvda geologiya-qidiruv ishlari va uran qazib chiqarish borasidagi hamkorlikni kengaytirish bo‘yicha tashabbuslar qo‘llab-quvvatlandi”, deyiladi xabarda.

Qayd etish joizki, Nigerda hokimiyat ag‘darilganidan so‘ng, mamlakat Fransiyaga uran va oltin eksporti to‘xtatgandi. Niger jahonda uran qazib olish bo‘yicha yettinchi o‘rinda turadi. Fransiyada elektr energiyasi uchun ishlatiladigan uranning 15-17 foizi Niger hissasiga to‘g‘ri kelardi. Mamlakatda hokimiyatga kelgan kuchlarning esa Fransiya bilan aloqalari yomon.