Bayden G‘azoda o‘t ochishni to‘xtatish rejasini e’lon qildi

Isroil G‘azo sektorida o‘t ochishni to‘xtatish va isroillik garovga olinganlarni ozod qilish bo‘yicha yangi rejani taklif qildi. Bu haqda kecha, 31 may kuni AQSH Prezidenti Jo Bayden ma’lum qildi.

Reja deeskalatsiyaning uch bosqichi, asosan, doimiy sulh va Isroilning Falastin hududidan chiqib ketishini o‘z ichiga oladi.

Rejaga ko‘ra, birinchi bosqich olti hafta davom etishi kerak. Unda to‘liq va yakuniy o‘t ochishni to‘xtatish, Isroil qo‘shinlarining G‘azo sektoridagi aholi punktlaridan olib chiqib ketilishi va yuzlab falastinlik mahbuslarni ozod qilish evaziga bir qator isroillik garovga olinganlarni qaytarish amalga oshirilishi kerak.

Ikkinchi bosqich harbiy harakatlarni yakuniy to‘xtatish va Isroil qo‘shinlarini G‘azo sektoridan olib chiqib ketishni o‘z ichiga oladi. Bundan tashqari, bu bosqichda qolgan barcha garovga olinganlar Isroilga qaytarilishi kerak.

Nihoyat, uchinchi bosqichda AQSH va xalqaro hamjamiyat ko‘magida mintaqani keng ko‘lamli qayta qurish rejasi boshlanadi, bu esa 3-5 yil davom etadi.

Jo Bayden o‘t ochishni to‘xtatish rejasi Qatar vositachilari orqali HAMAS guruhi vakillariga berilganini aytdi. Amerika Prezidenti HAMASni bu taklifni qabul qilishga chaqirdi. Shu bilan birga, u isroillik siyosatchilarga ham murojaat qildi.

“Isroilda bu rejaga rozi bo‘lmaydigan va urushni cheksiz davom ettirishga chaqiradiganlar borligini bilaman”, dedi Bayden yaxudiy davlati o‘z xavfsizligi uchun qo‘rqmasdan kelishuvga erisha olishini ta’kidlab.

Shu bilan birga, AQSH Prezidenti agar HAMAS o‘z majburiyatlarini bajarmasa, Isroil har doim harbiy amaliyotlarni qayta boshlashi mumkinligini ta’kidladi. O‘z navbatida, Jo Bayden kelishuvga ko‘ra, HAMAS G‘azo sektorida hokimiyatda qola olmasligini taxmin qildi.

Baydenning nutqidan so‘ng Isroil Bosh vaziri Binyamin Netanyaxuning idorasi bayonot berib, G‘azo sektoridagi urush maqsadlarini takrorladi. Hisobotda qayd etilganidek, Isroil barcha garovga olinganlar qaytarilmaguncha, HAMAS yetakchiligi va harbiy salohiyati yo‘q qilinmaguncha urushni to‘xtatmoqchi emas.

Shu bilan birga, Netanyaxu muzokaralar guruhiga ushbu maqsadlarga erishadigan kelishuvni taqdim etish huquqini berdi. Biroq bayonotda bu Jo Bayden tomonidan taqdim etilgan rejaga tegishli yoki tegishli emasligi aniq keltirilmagan. 

Shu kuni AQSH Davlat kotibi Entoni Blinken Saudiya Arabistoni, Turkiya va Iordaniya Tashqi ishlar vazirlari bilan telefon orqali muloqot qildi. Davlat departamentiga ko‘ra, Blinken Pragadan Vashingtonga qaytgach o‘tkazgan muzokaralarida G‘azo sektorida zudlik bilan o‘t ochishni to‘xtatish va garovga olinganlarni ozod qilish taklifi muhokama qilingan. 

“Bu taklif ham isroilliklar, ham falastinliklar manfaatlariga javob beradi”, dedi AQSH Davlat departamenti matbuot kotibi Metyu Miller. 

Shuningdek, AQSH Senati va Vakillar palatasi rahbarlari Isroil Bosh vaziri Binyamin Netanyaxuni Kongressning qo‘shma majlisiga taklif etgani xabar qilingan. 

Ayrim manbalarga ko‘ra, HAMAS Bayden taqdim etgan kelishuvni olqishlagan. Guruh vakillarining so‘zlariga ko‘ra, agar Isroil “bu borada aniq majburiyatini bildirsa”, ular doimiy o‘t ochishni to‘xtatish va Isroil qo‘shinlarini G‘azo sektoridan to‘liq olib chiqishga asoslangan har qanday taklifga “konstruktiv munosabatda bo‘lishga” tayyor. 

Yevrokomissiya rahbari Ursula fon der Lyayenning aytishicha, bu “taklif G‘azo sektoridagi urush va tinch aholi azob-uqubatlarini to‘xtatish yo‘lida harakat qilish uchun jiddiy imkoniyatdir”. U uch bosqichli yondashuv “muvozanatli va realistik” hamda “barcha tomonlarning qo‘llab-quvvatlashiga muhtoj” ekanini ta’kidladi.

Habib Jo‘raboyev