460 milliondan ortiq odam qandli diabetdan aziyat chekmoqda

2014 yilda butun dunyo bo‘ylab taxminan 422 million kattalar qandli diabet bilan kasallangan, bu 1980 yildagidan 108 millionga ko‘p. Qandli diabet bilan global kasallanish (yoshga qarab) 1980 yildan beri qariyb ikki baravar ko‘payib, kattalar populyatsiyasida 4,7% dan 8,5% gacha ko‘tarilgan. Bu ortiqcha vazn yoki semizlik kabi bog‘liq xavf omillarining ko‘payishini aks ettiradi. So‘nggi o‘n yil ichida diabet bilan kasallanish darajasi yuqori daromadli mamlakatlarga qaraganda past va o‘rta daromadli mamlakatlarda tezroq o‘sdi. 

2007 yilda Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh Assambleyasi A/RES/61/225 rezolyutsiyasini qabul qilib, Butunjahon diabetga qarshi kurash kunini Birlashgan Millatlar Tashkilotining xotira kuni sifatida e’lon qildi. Hujjatda “inson salomatligini muhofaza qilish va mustahkamlash, shifobaxsh xizmatlar va tibbiy ta’limdan foydalanishni ta’minlash bo‘yicha ko‘p tomonlama sa’y-harakatlarni davom ettirish zarurati” favqulodda e’tirof etilgan. 

Bosh Assambleya, shuningdek, a’zo davlatlarga qandli diabetning oldini olish, davolash va diabetga chalinganlarga g‘amxo‘rlik qilish bo‘yicha xalqaro miqyosda kelishilgan rivojlanish maqsadlarini hisobga olgan holda o‘z sog‘liqni saqlash tizimini barqaror rivojlantirishga qaratilgan sa’y-harakatlarga mos keladigan milliy strategiyalarni ishlab chiqishni tavsiya qildi. 

Qandli diabetni davolashga kirish

2021-2023 yillardagi Butunjahon qandli diabetga qarshi kurash kunining mavzusi qandli diabetga qarshi yordam olishdir. 

Insulin kashf etilganidan 100 yil o‘tgach, butun dunyo bo‘ylab diabetga chalingan millionlab odamlar kerakli yordamni ololmaydilar. Qandli diabet bilan og‘rigan odamlar o‘z holatini boshqarish va asoratlarni oldini olish uchun doimiy parvarish va yordamga muhtoj. 

Insulin kashf etilganining 100 yilligi diabet bilan yashovchi 460 milliondan ortiq va xavf ostida bo‘lgan millionlab odamlarga o‘zgarishlar qilish uchun noyob imkoniyatdir. 

Asosiy ma’lumotlar

Qandli diabet – surunkali kasallik bo‘lib, oshqozon osti bezi etarli miqdorda insulin ishlab chiqarmasa yoki organizm ishlab chiqaradigan insulinni samarali ishlata olmaganida yuzaga keladi. Bu qon glyukoza darajasining oshishiga olib keladi (giperglikemiya). 

1-toifa diabet (ilgari insulinga bog‘liq yoki bolalar diabeti deb ataladi) insulin ishlab chiqarishning etishmasligi bilan tavsiflanadi. 

2-toifa diabet (ilgari insulinga bog‘liq bo‘lmagan yoki kattalardagi diabet deb ataladi) organizmning insulinni samarasiz ishlatishi natijasida rivojlanadi. Ko‘pincha bu ortiqcha vazn va jismoniy faol bo‘lmaslik natijasidir. 

Gestatsion diabet – bu homiladorlik paytida birinchi marta tashxis qo‘yilgan giperglikemiya.