Мажбурий тиббий суғуртага аҳоли мажбуран пул тўлайдими?

Ўзбекистонда аҳолига малакали тиббий хизмат кўрсатишни ташкил этиш борасида талай амалий ишлар қилинмоқда. Жумладан, тез тиббий ёрдам тизимининг транспорт, барча тиббиёт муассасаларининг дори-дармон таъминоти сезиларли даражада таъминланди, тиббиёт ходимларининг ойлик иш ҳақи босқичма-босқич оширилмоқда, олий таълим муассасаларига мақсадли квоталар белгиланмоқда, деб ёзади Олий Мажлис Қонунчилик палатаси депутати Комилжон Эрназаров.

Шу билан бирга, соҳада аҳолининг ҳақли эътирозларига сабаб бўлаётган, бугунги кунда ўз ечимини кутаётган кўплаб муаммо ва масалалар ҳам мавжудлиги ҳеч кимга сир эмас.

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 7 декабрда “Ўзбекистон Республикаси соғлиқни сақлаш тизимини тубдан такомиллаштириш бўйича комплекс чора-тадбирлар тўғрисида”ги Фармони қабул қилинди. Мазкур Фармон билан 2021 йил 1 январдан бошлаб Ўзбекистон Республикасида мажбурий тиббий суғурталашни босқичма-босқич жорий этиш, Соғлиқни сақлаш вазирлиги манфаатдор вазирлик ва идоралар билан биргаликда, 2019 йил 1 июлга қадар “Мажбурий тиббий суғурта тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси Қонуни лойиҳасини ишлаб чиқиши белгиланган.

Ҳозирда ишлаб чиқилган “Мажбурий тиббий суғурта тўғрисида”ги қонун лойиҳаси Ўзбекистон Республикаси норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар лойиҳалари муҳокамалари порталига жойлаштирилган.

Мажбурий суғурта деганда фуқароларнинг аксариятининг кўз олдида пулни йиғиб олиб, суғурта ҳодисаси содир бўлганда мижозга маблағларни тўлаб бериш ўрнига, ҳужжатбозлик билан уни сарсон қилувчи, иложи борича пул тўламаслик пайида бўладиган хатти-ҳаракатлар манзараси гавдаланади.

Шу туфайли ҳам таклиф этилаётган мажбурий тиббий суғуртада аҳолидан мажбурий равишда пул йиғиладими, шундоқ ҳам ўз ечимини кутаётган масалалари мавжуд бўлган тиббиётимизни яна муаммолар гирдобига ғарқ қилиб қўймаймизми, бугунги кунда бунга тайёрмизми, деган кўплаб саволлар кўпчиликни ўйлантириши табиий.

Айни жиҳатдан келиб чиқиб, бугунги кунда Олий Мажлис Қонунчилик палатасининг Фуқароларнинг соғлиғини сақлаш масалалари қўмитасида “Мажбурий тиббий суғурта тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси Қонун лойиҳаси қизғин баҳс-мунозаралар асосида муҳокама этилмоқда.

Таклиф этилаётган мажбурий тиббий суғурта тизимида аҳолидан умуман пул йиғилмайди, балки барча харажатлар ташкил этилаётган жамғарма ҳисобидан амалга оширилади. Жамғарманинг даромадлари манбаси сифатида давлат бюджети ҳамда аҳолининг соғлиғига зарар етказиши мумкин бўлган маҳсулот (алкоголь, тамаки ва шу каби) ишлаб чиқарувчиларга қўшимча равишда тўловлар жорий қилиш таклифи илгари сурилмоқда. Жамғармадан маблағларни тўлаш тиббий хизматлар учун клиник-харажат гуруҳлари бўйича “ҳар бир даволанган ҳолат” учун тўлаш тизимида ишлаш режалаштирилмоқда. Суғурталанган шахсларга аккредитациядан ўтган, у давлат ёки хусусий тиббиёт муассасаси бўлишидан қатъи назар, ўзи хоҳлаган муассасага мурожаат қилиш имконияти назарда тутилмоқда.

Мажбурий тиббий суғуртани бирданига бутун мамлакат бўйлаб жорий қилиш эмас, балки, аввал Сирдарё вилоятида эксперимент тариқасида жорий этиш, унинг натижаларидан келиб чиқиб, бошқа ҳудудларга ҳам оммалаштириш режалаштирилмоқда.

Юқоридагилар билан биргаликда, таклиф этилаётган қонун лойиҳасида айрим камчиликлар ҳам мавжуд. Унда кўплаб масалаларга аниқлик киритилмаган. Масалан, лойиҳада тиббий суғурта доирасида кафолатланган тиббий ёрдам ҳажми, фуқароларнинг бепул тиббий хизмат кўрсатиладиган тоифаларига нисбатан тиббий суғурта шартлари қандай қўлланилиши, мажбурий тиббий суғуртага жалб этилмаган аҳолига қандай тиббий ёрдам кўрсатилиши, шошилинч ва тез тиббий ёрдам хизматлари қай даражада қамраб олиниши каби масалалар етарлича очиб берилмаган. Мазкур ҳолатлар қонун лойиҳасини қабул қилгандан сўнг бир нечта қонуности ҳужжатларини қабул қилишни талаб этади. Шу боис, лойиҳани норма ижодкорлиги талабларидан келиб чиқиб, маромига етказиш, тўғридан-тўғри ишлашини таъминлаш бўйича ҳали анча ишлаш талаб этилади.

Бир сўз билан айтганда, таклиф этилаётган мажбурий тиббий суғурта давлат хусусий шерикчилигини ривожлантиришга, давлат ва хусусий тиббиёт ўртасида ҳар бир мижоз учун рақобатнинг кучайишига, “бизда бунақа хизмат тури йўқ” ёки “шифокор ҳозир йўқ эди” каби аҳолига ноқулайликлар келтириб чиқарувчи сабаб ва баҳоналарга чек қўйиш, пировардида, аҳолининг барча қатламларининг юқори малакали тиббий хизматга бўлган эҳтиёжини қондиришга хизмат қилади, дейди депутат Эрназаров.