Путин Марказий Осиёда ГЭС ва АЭСларни қуришга тайёрлигини айтди

Россия Президенти Владимир Путин Марказий Осиё минтақасидаги йирик энергетика лойиҳаларида Россия сармояси ва иштирокини янада ошириш режаларини маълум қилди. Бу ҳақда у жорий йилнинг 9 октябрь куни Душанбеда бўлиб ўтган иккинчи “Россия-Марказий Осиё” саммитида айтди.

Россия раҳбарининг сўзларига кўра, Москва нафақат анъанавий углеводород лойиҳаларида, балки атом ва гидроэлектрстанцияларини қуриш, қайта тикланадиган энергия манбаларини ривожлантириш, сув-энергетика инфратузилмасини модернизация қилишда ҳам иштирок этишга тайёр.

“Россия компаниялари янги ГЭСлар қурилишида, шунингдек, сув-энергетика инфратузилмасининг хавфсиз ишлашини таъминлаш, сув ресурслари ва трансчегаравий дарёлардан оқилона фойдаланишга қаратилган лойиҳаларда иштирок этишга тайёр”, деди Путин.

У, шунингдек, бу жараён “замонавий рус технологиялари” ва минтақанинг энергия тизимига қайта тикланадиган энергия манбаларини жорий қилиш билан боғлиқлигини таъкидлади.

Инвестицион асослар ва устувор йўналишлар

Путин Россия ва Марказий Осиё давлатлари ўртасидаги ўзаро товар айирбошлаш ҳажми 45 миллиард доллардан ошганини, минтақа мамлакатлари иқтисодиётига киритган Россия сармояларининг умумий ҳажми эса 20 миллиард доллардан ошганини таъкидлади. Бироқ, унинг сўзларига кўра, бу етарли эмас.

У, айниқса, технологик ва саноат соҳаларида, жумладан, импорт ўрнини босишда ҳамкорликни кучайтиришга чақирди.

Ҳамкорликнинг амалга оширилган йўналишларидан бири бу ГЭСларни модернизация қилиш бўлиб, уларнинг аксарияти Совет Иттифоқи даврида қурилган.

Хусусан, Россиянинг Амударё ва Сирдарё ҳавзаларида инфратузилмани модернизация қилишдаги иштироки, шунингдек, Оролбўйи ҳудудида сувни тежаш, сувдан қайта фойдаланиш технологияларини жорий этиш, ўрмонзорларни барпо этиш бўйича лойиҳалар тилга олинади.

Бундан ташқари, Путиннинг таъкидлашича, Россия Марказий Осиё давлатлари билан қўшма дастурлар учун 33 миллион доллардан ортиқ маблағ ажратган.

Минтақанинг устувор йўналишлари энергетика билан бир қаторда транспорт-логистика занжирларини, жумладан, Шимол-Жануб ва Шарқ-Ғарбий йўлакларни ривожлантиришни ҳам ўз ичига олади.

Мавжуд ва режалаштирилган лойиҳалар

Россия компаниялари Марказий Осиё мамлакатларида янги гидроэлектрстанцияларни қуришга тайёрлигини билдирди.

Тожикистонда Россия компаниялари аллақачон гидроэнергетикага сармоя киритган, мисол тариқасида Россиянинг устав капиталида салмоқли улушга эга Сангтуда-1 ГЭСни келтириш мумкин.

Асосий лойиҳалардан бири Қирғизистоннинг Норин дарёси бўйида қурилган Қамбарота-1 ГЭС бўлиб, у қуриб битказилгач, мамлакатнинг энг йирик электр станциясига айланади. Россия сармояси иштирокида Қирғизистонда ҳам Юқори Норин гидроэлектрстанциялари каскади (ГЭС) лойиҳаси ишлаб чиқилмоқда.

Бундан ташқари, Россия кичик атом электрстанциялари қурилишида иштирок этишга тайёр.

2025 йилнинг мартида “Росатом” бош директори Алексей Лихачёв Россия Тожикистонга кичик атом электр станцияси қуриш лойиҳасини таклиф қилганини маълум қилди. Унинг сўзларига кўра, Душанбе таклифни ўрганмоқда, муҳокамалар дастлабки босқичда. “Росатом” Қирғизистондаги кичик атом электр станцияси лойиҳасини (110–440 МВт) ҳам муҳокама қилмоқда.

Ўзбекистонда RITM-200N серияли реакторлардан фойдаланган ҳолда қуввати тахминан 330 МВт бўлган атом электр станцияси лойиҳаси аллақачон Жиззах вилоятида қурилиши тасдиқланган бўлиб, “Росатом” унда бош пудратчи сифатида ишлайди.