Хитой ҳарбий раҳбарияти АҚШ билан алоқани узиб қўйди – “Politico”

Хитой ҳарбий қўмондонлиги вакиллари Тайвань атрофидаги вазият кескинлашган бир пайтда Вашингтоннинг улар билан боғланишга уринишларига жавоб бермаяпти. Бу ҳақда кеча, 5 август куни “Politico” газетаси хабар берди.

Нашр манбаларига кўра, ҳафта давомида Хитой армиясининг мартабали юқори амалдорлари америкалик ҳамкасблари, жумладан Мудофаа вазири Ллойд Остин ва АҚШ штаб бошлиқлари қўмитаси раиси генерал Марк Миллининг кўплаб қўнғироқларига жавоб бермаган. АҚШ расмийлари “Хитойнинг жим туриши шусиз ҳам таранглашган вазиятни кучайтириш хавфини оширади”, деган хавотирда.

Таъкидланишича, АҚШ ва Хитой қуролли кучлари штаб бошлиқлари ўртасидаги охирги алоқа 7 июль куни Милли ва Хитой Халқ-озодлик армияси бирлашган штаби раҳбари Ли Цзочэн ўртасида видеоконференция шаклида ўтказилган. Мулоқот чоғида “очиқ алоқа линияларини сақлаш муҳимлиги” ҳақида гап борган. “Politico”нинг таъкидлашича, АҚШ ҳарбий раҳбарияти кенг кўламли ҳарбий можаронинг олдини олиш учун “ҳатто Хитой каби потенциал рақиблар билан” мулоқот қилишга тайёр.

Кеча, 5 август куни Пекин АҚШ ҳукумати иерархиясида учинчи ўриндаги АҚШ Конгресси Вакиллар палатаси спикери Нэнси Пелосининг Тайбэйга ташрифи муносабати билан АҚШ билан саккизта ҳамкорлик механизми вақтинча тўхтатилиши ёки бекор қилинишини эълон қилди. Бу ҳарбий идоралар вакилларининг учрашувларини бекор қилиш, минтақавий ҳарбий қўмондонликлар ўртасидаги тўғридан-тўғри алоқани тўхтатиш, денгиз хавфсизлиги механизми доирасида ўзаро ҳамкорликни тўхтатиш, шунингдек, иқлим ўзгариши ва ноқонуний гиёҳванд моддаларга қарши курашни ўз ичига олди.

Нэнси Пелоси 2 август куни кечқурун Тайбейнинг Соншан аэропортига етиб келди ва оролда бир кун ҳам бўлмай, 3 август куни қайтиб кетди. Бу АҚШ Конгресси Вакиллар палатаси спикерининг 1997 йилдан бери оролга қилган илк сафари бўлди. Пелоси Тайванда орол маъмурияти раҳбари Цай Ингвен билан учрашди.

Бу воқеа АҚШ ва Хитой муносабатларини таранглаштирди. Расмий Пекин Пелоси келишидан олдин Тайвань яқинида ҳарбий машғулотлар бошлаганди. Ташрифдан кейин эса орол атрофида бир қанча ҳудудларда машғулотларга старт берилди.

Хитой Ташқи ишлар вазирлиги сиёсатчининг ташрифига кескин норозилик билдирди ва уни қоралади. Унинг сафари “Ягона Хитой” тамойили ва учта Хитой-АҚШ коммюникелари қоидаларини жиддий равишда бузиши урғуланди. Пекин, шунингдек, Вашингтонни Хитойни назорат қилиш учун Тайвандан фойдаланишни тўхтатишга чақирди. Бундан ташқари, дипломатик департамент мамлакат суверенитетини ҳимоя қилиш учун барча зарур чораларни кўришига ишонтирди.

Оқ уйнинг фикрича, Пелосининг Тайванга ташрифи Хитой суверенитетини бузмаган, АҚШ маъмурияти эса “ўзини қўрқитишга йўл қўймаслигига” ишонтирган. Америка расмийлари минтақада кескинликнинг кучайишига ҳеч қандай сабаб йўқлигини таъкидламоқда.

Кремль Пелосининг сафарини минтақадаги кескинликни кучайтирувчи провокация деб атади. Президент матбуот котиби Дмитрий Песков дунёнинг барча давлатлари буни қайд этаётганига эътибор қаратди ва Россиянинг Хитой билан бирдамлигини қайд этди.

Хитой ҳарбийлари Пелоси ташрифидан кейин шай ҳолатга келтирилди. Армия Тайвань атрофидаги бир нечта нуқтада ҳарбий машғулотлар бошлади.

Тайвань ва АҚШ муносабатлари

Тайвань 1949 йилда Чан Кайши (1887-1975) бошчилигидаги Гоминдан қўшинларининг қолдиқлари Хитой фуқаролар урушида мағлубиятга учрагач, оролга қочиб кетганидан бери ўз маъмурияти томонидан бошқарилади. Ўшандан бери Тайвань коммунистлар ҳокимиятга келишидан олдин материкда мавжуд бўлган собиқ Хитой Республикаси байроғи ва бошқа атрибутларини сақлаб қолган.

Қўшма Штатлар 1979 йилда Тайвань билан дипломатик алоқаларни узиб, уларни ХХР билан ўрнатган. Вашингтон “ягона Хитой” сиёсатини тан олиш билан бирга, айни пайтда Тайбэй маъмурияти билан алоқаларни давом эттирмоқда ва оролга қурол етказиб бермоқда. 2020 йилда АҚШнинг аввалги Президенти Дональд Трамп маъмурияти Гонконгдаги вазият туфайли Пекин билан муносабатларнинг кескинлашуви фонида Тайвань билан алоқа ва алмашинувларни сезиларли даражада фаоллаштирди, бу эса ХХР расмийларининг норозилигига сабаб бўлди. 

АҚШ Тайваннинг асосий қурол етказиб берувчисидир. Жорий йилнинг апрель ойида Давлат департаменти Patriot зенит-ракета тизимларига хизмат кўрсатиш бўйича 95 миллион долларлик шартномани маъқуллади.