Дунё муҳокама қилаётган NFT ўзи нима?

Non Fungible Token (қўзғалмас токенлар) блокчейнда сақланадиган ноёб рақамли сертификат бўлиб, буюмнинг ўзига хослигини кафолатлайди ва унга эксклюзив ҳуқуқлар беради. Бу тушунча криптовалюта дунёсидан келган. 

Қўзғалмас токенларни сезилмайдиган тарзда алмаштириш, бўлиш мумкин эмас. Тизим ноёб объектга — санъат асарига, кўчмас мулкка, компьютер ўйинидаги артефактга бўлган ҳуқуқларни таъминлаш учун жавоб беради. 

Оддий қилиб айтганда, блокчейндаги ҳар бир ёзув токен деб аталади. Очиқ блокчейнда барча токенлар бир хил пул қийматидаги тангаларга ўхшайди, тенг ва бир-бирини алмаштиради. Криптовалюта пуллари шундай ишлайди: масалан, битта биткоинни бошқаси билан осонгина алмаштириш мумкин ва ҳеч нарса ўзгармайди. 

Аммо Non Fungible Token (NFT) технологияси ўйинни ўзгартирувчи ва у бошқача ишлайди. Қўзғалмас токен рақамли танга бўлиб, уни объектнинг қиймати ва моҳиятини ўзгартирмасдан бошқа токен билан алмаштириб бўлмайди. 

Криптовалюталар сингари, NFTлар ҳам барча транзакцияларни ёзиб олиш учун маълумотлар базаси вазифасини бажарадиган блокчейнда яратилган. Блокчейн қўзғалмас токенларнинг ҳақиқийлигини кафолатлайди. Ушбу тизим туфайли ҳар қандай фойдаланувчи блокчейн орқали маълум бир NFT’нинг асл нусхаси ва тарихини текшириши мумкин. 

NFT токенини сотиб олаётганда, фойдаланувчи асар учун сертификат олади. Бундай ҳолда, асарнинг ўзи ҳеч қаерга силжимайди. У абадий хотирада жойлашади. Ушбу сертификат, моҳиятан, токен эгаси объектнинг асл нусхаси эгаси эканлигини тасдиқловчи код қаторидир. NFT токени галерея, музей ёки шахсга тегишли бўлиши мумкин бўлган расмга ўхшатилади, аммо томошабинлар уни каталогда ёки кўргазмада кўришлари мумкин. 

NFT токенлари AliExpress ёки Wildberries каби ишлайдиган интернет бозорларида сотилади. Қўзғалмас токенларни яратувчилар уларни савдо майдончаларига жойлаштиради ва харидорлардан таклифларни кутади. 

NFT токенини мустақил равишда ҳам яратиш мумкин. Бунинг учун рақамли объектни (расм, мусиқий трек, фотосурат ва ҳ.к.) олиш, махсус бозорда рўйхатдан ўтиш (масалан, Rarible ёки OpenSea майдончаларида) ҳамда у ерда тавсифи ва нархи билан объектни юклаш керак. 

NFT технологияси 2017 йилда Ethereum ақлли шартномалари асосида яратилган. NFT токенига айланган биринчи санъат асари 2007 йилда рассом Бэнксининг “Morons (Оқ)” деб номланган қора ва оқ рангдаги трафарети эди. Injective Protocol блокчейн компанияси уни сотиб олган, ёқиб юборган ва “санъат объектининг рақамли тасвири” билан боғланган виртуал актив NFT токенини яратган. 

3LAU ўз альбомини токенга айлантирган биринчи мусиқачи бўлган. У чекланган миқдордаги альбомни сотган ва 11,6 миллион доллар ишлаб олган. 

Америкалик тадбиркор Илон Маскнинг фарзандининг онаси сифатида танилган қўшиқчи Граймс ўзи ва акаси томонидан яратилган тўртта суратга боғланган 400 NFT токенини сотган. Атиги 20 дақиқада токен сотуви Граймсга 5,8 миллион доллар олиб келган. 

Умуман олганда, ижод одамлари учун NFT ўз маҳоратини монетизация қилиш ва аудиторияни кенгайтириш усулидир. Логистика билан боғлиқ қийинчиликлар йўқлиги сабабли, санъат асарларини рақамли равишда сотиш “офлайн”га қараганда осонроқ. 

NFT’ларнинг хусусиятлари кўп: улар ноёб, кам учрайди, сотилиши ва улардан бир нечта иловаларда фойдаланиш мумкин. Уларни ахлатга ташлаш, дунёнинг хоҳлаган бурчагидаги инсонга совға қилиш ёки очиқ бозорда сотиш мумкин. Аммо жисмоний товарлардан фарқли ўлароқ, улар рақамли маҳсулотларнинг барча дастурлаш имкониятлари билан “қуролланган”.