АҚШ молия тизимига зарба: Силикон водийси банки қандай қулади?

Мамлакатдаги энг йирик 16 кредитор бўлган ва юзлаб замонавий рақамли бизнесларга кредит берувчи Силикон водийси банки (СВБ) қандай қилиб тўсатдан банкрот бўлди. Ушбу воқелик нафақат АҚШ балки дунё миқёсидаги банк тизимига каттагина таъсир кўрсатади. 

10 март куни федерал ҳукумат ликвидлик муаммолари туфайли муаммоли компанияни ёпиб қўйгандан сўнг, Силикон водийси банкининг IT-саноатнинг танлаган кредитори сифатидаги 40 йиллик ҳукмронлигини кескин тўхтатди.

Калифорнияда жойлашган ушбу банк 1983 йилда ташкил этилган. У Силикон водийсидаги технология гигантлари, венчур капитали фирмалари ва стартаплар учун банк хизматларини таклиф қилган ва депозитларни қабул қилган.

Банк оддий Силикон водийси стандартларидан ажралиб турмаса ва бизнес ҳамжамиятидан ташқарида унчалик маълум бўлмаса ҳам сўнгги вақтларда технология саноатида жуда катта роль ўйнаётган эди.

Фоиз ставкаларининг ошиши ва сўнгги пайтларда IT-саноатнинг таназзулга учраши туфайли кўплаб мижозлар ўз депозитларини камайтириб, банкни молиявий қийинчиликка дучор қилди.

Силикон водийси банки ҳақида нималарни билиш муҳим?

9 март куни банкнинг бош компанияси акциялари 60 фоизгача тушиб кетди.

Банкрот бўлишидан ва Федерал Депозитларни Суғурталаш Корпорацияси (ФДСК) томонидан қўлга киритилишидан олдин, таниқли технология кредитор СВБ Федерал резерв маълумотларига кўра, АҚШдаги 16-йирик банк эди.

Банк, асосан, дастлабки босқичдаги технология компаниялари ва саноат тизимида фаол бўлган инвесторларга хизмат кўрсатди. У капитални ошириш, капитални ҳимоя қилиш, пул оқимини бошқариш ва жаҳон бозорларига чиқишда ёрдам бериш каби молиявий ва банк хизматларини таклиф этиб келган.

2022 йил 31 декабрь ҳолатига кўра, банк активлари 209 млрд долларни ташкил қилган. СВБнинг қулаши 2008 йилдаги молиявий инқироздан кейинги энг йирик ва Washington Mutual Inc банкротлигидан кейин тарихда иккинчи энг йирик банк инқирозидир.

Силикон водийси банкининг ёпилишига нима сабаб бўлди?

Компания катта йўқотишларни ошкор қилишидан икки ҳафта олдин СВБ бош директори Грег Беккер 3,6 миллион долларлик акцияларини сотгани аниқланди. Бу ҳақда “The Post” эълон қилган ҳисоботда қайд этилган.

Хатарларни бошқариш компанияси Moody’s Investors Service СВБ ходимларини компаниянинг кредит рейтингини пасайтиришга тайёрланаётгани ҳақида огоҳлантирган. Moody’s агентлигидан хабар олгандан сўнг, СВБ капитални жалб қилиш режасини ишлаб чиқиш ва ликвидликдан хавотирда бўлган инвесторларни ишонтириш учун Голдман Сачс билан боғланиши керак эди.

Голдманнинг уринишлари муваффақиятсиз бўлди ва бош директорнинг мижозлар билан қилган конференция қўнғироғи ёрдам бермади. Қимматли қоғозлар бўйича бир нечта битимлар бўйича солиқ тўланганидан кейин СВБ 1,8 миллиард доллар зарар кўрди.

Банк активлари 10 март куни ФДСК томонидан мусодара қилинди ва бу банкнинг йирик банкротлигига айланиб кетди. Асосан техник ходимлар ва венчур капитали билан таъминланган корхоналар томонидан қўйилган депозитларни олиб қўйиш натижасида юзага келган банкдаги ҳаракатлар унинг қулашига олиб келди.

12 март куни молиявий регуляторлар Президент Байден ҳукуматнинг ҳаракат йўналишини ва солиқ тўловчиларнинг қутқарув учун пул тўламаслик ҳақидаги ваъдасини ҳимоя қилганига қарамай, Нью-Йоркнинг Имзо банкини ёпиб қўйди.

АҚШда Силикон водийси банкининг қулаши бўйича тергов бошланди.

АҚШ Адлия вазирлиги СВБ тўсатдан қулаши муносабати билан тергов ишини очди.

“Тергов дастлабки босқичда амалга оширилмоқда ва федерал прокурорлар нимага эътибор қаратаётгани ҳозирча номаълум”, дейилади хабарда.

Ҳисоботга кўра, Потенциал диққат марказида банкнинг муваффақиятсизлигидан бир неча ҳафта олдин компания акцияларини бир неча банк раҳбарлари томонидан сотиш бўлиши мумкин.

Бир нечта юридик экспертларнинг таъкидлашича, банкнинг муваффақиятсизлигидан бир нечта ҳафта олдин айрим банк раҳбарлари компания акцияларини сотишни бошлаган.

ФДСК ҳалокатга учрашидан аввалроқ СВБ ва Signature Bank активларини назоратга олган эди. Бунинг ортидан Президент Жо Байден халқни омонатчиларнинг пуллари ҳимоя қилинишига ишонтирди.

Федерал заҳира вице-президент Майкл Барр СВБнинг тартибга солинишини бўйича бошқарувчиликни қўлга олди.

“Биз ушбу фирмани назорат қилганимиздаги тажрибани ишга солиб вазиятдан синчковлик билан чиқиб кетишимиз ва ҳар томонлама уни кўриб чиқишимиз керак”, дейди Барр.

Федерал захира тизими бошқарувчилар кенгаши раиси Жером Пауелл ҳам Кремний водийси банки билан боғлиқ воқеалар ташкилот томонидан шаффоф ва тезкор кўриб чиқилишини маълум қилган.

Жавоҳир Қадамов