“Amerika qaytdi”. Bayden oshkora signal orqali AQSH dushmanlarini e’lon qildi

AQSHning yangi ma’muriyati avvalgi Amerika rahbari Donald Tramp tomonidan olib borilgan izolyatsion tashqi siyosatni tugatadi, chet eldagi demokratlashtirish harakatlarini jadallashtiradi hamda Rossiya va Xitoyning taxmin qilingan dushmanlik harakatlariga nisbatan qarshilikni kuchaytiradi. Bu AQSHning amaldagi Prezidenti Jo Baydenning tashqi siyosat bo‘yicha birinchi nutqining leytmotivi edi. Ushbu 19 daqiqalik nutq Davlat departamentida Amerika ma’muriyati rahbari tomonidan eshittirildi.

“Bugun dunyo quyidagi signalni eshitishini istayman: “Amerika qaytdi. Amerika qaytdi. Diplomatiya tashqi siyosatimizning markaziga qaytdi”, deya e’lon qildi Bayden.

Diplomatiya va dunyoda yetakchilik

Oq uy rahbari ta’kidlashicha, Vashington yaqinlashib kelayotgan avtoritarizmga, shu jumladan, Xitoyning o‘sib borayotgan ambitsiyalariga, AQSH bilan raqobatlashishga va Rossiyaning Amerika demokratiyasiga zarar yetkazish qaroriga duch kelmoqda.

“O‘sib borayotgan global muammolar – pandemiyadan tortib, iqlim o‘zgarishi inqirozi va yadro tarqalishigacha faqat hamkorlikda ishlaydigan davlatlar bilan kurashish mumkin. Biz (AQSH – tahr.) bu maqsadlarga bir o‘zimiz erisha olmaymiz”, deydi Bayden.

Uning nuqtai nazariga ko‘ra, Vashingtondagi yangi Hukumat Amerikaning eng qadrli demokratik qadriyatlari: erkinlikni himoya qilish, umumbashariy huquqlarni himoya qilish, qonunlarga hurmat va har kimga munosib munosabatda bo‘lishga asoslangan diplomatiyadan boshlanishi kerak. 

Shu munosabat bilan Amerikaning 46-Prezidenti AQSHning boshqa davlatlar bilan ittifoqlari Vashingtonning eng katta boyligi, degan fikrni bildirdi.

“Diplomatiya degani asosiy ittifoqchilarimiz va sheriklarimiz bilan yelkadosh bo‘lishni anglatadi. Biz, asosan, yo‘qolgan ishonchlilik va axloqiy obro‘-e’tiborimizni tiklash niyatidamiz”, deydi Bayden.

Uning fikriga ko‘ra, Amerikaning yangi ma’murlari allaqachon xalqaro aloqalarini tiklashga va o‘z mamlakatlariga dunyodagi etakchi mavqeini qaytarishni boshladi.

Bundan tashqari, Bayden AQSHni iqlim o‘zgarishining mavjud tahdidiga qarshi kurashish bo‘yicha xalqaro sa’y-harakatlarda yetakchi bo‘lishga chaqirdi. “Pandemiya holatida bo‘lgani kabi, bu ham global hamkorlikni talab qiladi”, deydi Amerika ma’muriyati rahbari.

Qarama-qarshilik

Bayden Rossiya-Amerika munosabatlari mavzusiga to‘xtalib, Amerika Qo‘shma Shtatlari Moskvaning Vashington o‘z manfaatlariga mos kelmaydigan qadamlari uchun kurashishga intilishdan tortinmasligini aytdi.

“Qo‘shma Shtatlar Rossiyaning tajovuzkor harakatlari, bizning saylovlarimizga aralashuvi, kiberhujumlar va o‘z fuqarolarini zaharlashi sharoitida yon berishga majbur bo‘lgan kunlar tugadi”, deydi u.

Prezident Qo‘shma Shtatlar o‘z ittifoqchi va sheriklarini Rossiya bilan to‘qnashuvga undashni rejalashtirayotganiga va’da berdi.

“Biz koalitsiyada ishlashni boshlaganimizda, shu kabi qarashlarga ega bo‘lgan boshqa sheriklar bilan kelishilgan holda Rossiyaga qarshi harakatlar nuqtai nazaridan faolroq va samaraliroq bo‘lamiz”, deb ishonadi Oq uy rahbari.

Shuningdek, u Rossiya rasmiylarini Aleksey Navalniyning hech qanday shartlarsiz zudlik bilan ozod qilinishini ta’minlashga chaqirdi.

Rossiya bilan o‘zaro aloqalar

“Diplomatiya orqali yetakchilik bizning manfaatlarimizga javob beradigan va Amerika xalqining xavfsizligiga hissa qo‘shadigan bo‘lsa, bu raqiblarimiz bilan diplomatiya orqali aloqada bo‘lishimiz kerakligini anglatadi. Shuning uchun AQSH va Rossiya yadro bo‘yicha bitimni besh yilga uzaytirishga kelishib oldi. Mamlakatlarimiz o‘rtasida tuzilgan bitim yadro barqarorligini ta’minlaydi”, deydi Prezident.

Baydenning Milliy xavfsizlik bo‘yicha maslahatchisi Jeyk Sallivanning ta’kidlashicha, AQSHning yangi ma’muriyati tashqi siyosatida Rossiyaga qarshi samaraliroq kurashishni kutmoqda.

Qudrat pozitsiyasi

Bayden ham, Sallivan ham AQSHning buyuk davlatlar raqobatida kuchli pozitsiyadan turib ishtirok etish istagi haqida gapirdi.

Bundan tashqari, Prezident amaldagi Amerika Hukumati Xitoyni AQSHning asosiy raqibi deb bilishini ta’kidladi.

“Biz o‘zimizning xavfsizlik, farovonlik va demokratik qadriyatlarimizga qarshi eng jiddiy dushmanimiz Xitoyga to‘g‘ridan-to‘g‘ri duch kelmoqdamiz. Biz Xitoyning iqtisodiy sohadagi qoidalarni buzishiga qarshi chiqamiz, uning inson huquqlari va intellektual mulk to‘g‘risida tajovuzkor harakatlariga qarshi turish va hujumlarni qaytarish niyatidamiz”, deya ogohlantirdi Bayden.

Shuningdek, Prezident Amerika manfaatlariga mos kelsa, Xitoy bilan ham hamkorlikka tayyorligini bildirgan.

Xorijdagi harbiylar

Bayden o‘z nutqida Amerika qo‘shinlarini chet ellarga joylashtirish masalasiga ham to‘xtaldi. 

“AQSH Mudofaa vaziri Lloyd Ostin AQSH harbiy kuchlari tashqi siyosatimiz va milliy xavfsizlik ustuvorliklarimizga mos kelishini ta’minlash uchun qo‘shinlarimizni global yangilashga rahbarlik qiladi”, deydi u.

AQSH qo‘shinlarini Germaniyadan olib chiqishni to‘xtatadi. Amerikalik harbiylarning muhim qismini Germaniyadan qayta joylashtirish to‘g‘risida qaror Tramp tomonidan o‘tgan yozda qabul qilingan edi.

O‘z nutqining xuddi shu qismida Bayden AQSHning arab koalitsiyasining Yamandagi harbiy operatsiyalarini qo‘llab-quvvatlashi tugaganini e’lon qildi. U taqdim etgan ma’lumotlarga ko‘ra, ushbu qaror Amerika qurollarini arab ittifoqchilariga sotishga ham tegishli.

Oq uy rahbarining so‘zlariga ko‘ra, Yamandagi urush gumanitar va strategik falokatga olib keldi. 

“Biz Yamandagi urushni to‘xtatish uchun o‘z diplomatiyamizni kuchaytiramiz. Bu urush tugashi kerak”, deydi Amerika rahbari.

Shunga qaramay, uning ta’kidlashicha, Qo‘shma Shtatlar Saudiya Arabistoniga o‘zining suvereniteti, hududiy yaxlitligi va aholisini Eron tomonidan qo‘llab-quvvatlanadigan kuchlar tahdidlaridan himoya qilishda yordam berishda davom etadi.

Qavs ichidagi masalalar

Bayden xalqaro siyosatning bir qator muhim muammolarini, jumladan Eronning yadroviy rivojlanishi atrofidagi inqirozni hal qilish va Koreya yarim orolining yadrosizlantirilishi, Falastin-Isroil mojarosi, Suriya va Afg‘onistondagi vaziyatni e’tiborsiz qoldirdi.

Shu bilan birga, u to‘ntarishni uyushtirgan Myanma harbiy xizmatchilarini hokimiyatni tark etishga va ular tomonidan hibsga olingan mamlakat rahbarlari va fuqarolik jamiyati vakillarini ozod qilishga chaqirdi va boshqa sanksiyalarni va’da qildi.

Shu bilan birga, u to‘ntarish uyushtirgan Myanma harbiy xizmatchilarini hokimiyatni tark etishga va ular tomonidan hibsga olingan mamlakat rahbarlari hamda fuqarolik jamiyati vakillarini ozod qilishga chaqirib, ular uchun alohida sanksiyalarni va’da qildi.